کفپوشهای رولی (PVC) محدودیتهای قابل توجهی دارند که در استانداردهای بهداشتی و الزامات GMP بهوضوح مشخص میشوند. این نوع کفپوش بهویژه در برابر خراش، سایش، ضربه و مواد ضدعفونیکننده عملکرد پایدار و قابل اتکایی ندارد و همین ضعفها در بسیاری از پروژهها باعث کاهش عمر مفید سیستم کف یا حتی عدم پذیرش آن میشود. در ادامه، مهمترین معایب و ریسکهای این کفپوش بهصورت جامع و دقیق بیان شده است:
مقاومت مکانیکی پایین
کفپوش PVC یک پلیمر نرم با فیلرهای معدنی و پلاستیسایزر است. این ساختار باعث میشود در برابر خراش، سایش و لهشدگی مقاومت محدودی داشته باشد. نیروهای متمرکز، مثل پایه تجهیزات یا چرخدستیها، موجب تغییر شکل پلاستیک (Plastic Deformation) میشوند که برگشتپذیر نیست.
وابستگی شدید به کیفیت زیرسازی
کفپوش رولی یک لایه نازک با ضخامت ۲ تا ۳ میلیمتر است و رفتار تبعیتی دارد، یعنی هر نقصی در زیرکار را عیناً منتقل میکند. به همین دلیل موجدار شدن، تاول، حباب و نمایانشدن ترکها معمولاً به دلیل انبساط حرارتی PVC و تفاوت چسبندگی در نقاط مختلف اتفاق میافتد. در محیطهای دارویی که تختی و یکنواختی سطح کنترل میشود، این رفتار قابل قبول نیست.
جداشدن و باز شدن درزها در کفپوش PVC
درزهای PVC با جوش حرارتی (Hot Welding) بسته میشوند. این جوش بر پایه ذوبکردن جزئی PVC و فیلر است و ماهیت ترموپلاستیک دارد. بنابراین در برابر تغییرات دما و نیروهای برشی پایدار نیست و بازشدگی طبیعی است. هر درز بازشده یک مسیر نفوذ آلودگی و میکروارگانیسم محسوب میشود.
مقاومت شیمیایی محدود
کفپوش PVC در تماس با مواد اکسیدکننده قوی، الکلها، مواد قلیایی و برخی حلالها دچار استخراج پلاستیسایزر، تورم، نرمشدن سطح و تغییر رنگ میشود. در محیطهای دارویی، مواد ضدعفونیکننده حاوی سدیم هیپوکلریت یا پراکسید معمولاً باعث تخریب تدریجی سطح میشوند.
ضعف در برابر حرارت کفپوش PVC
کفپوش رولی یک ترموپلاستیک است. در حرارت بالا (۵۰–۶۰ درجه) نرم میشود، در دماهای پایین شکننده میشود و در نوسانات دمایی انقباض و انبساط شدید دارد. محیطهای بخار، CIP یا تجهیزات گرمکننده برای آن مناسب نیستند.
سوراخشدن و پارگی آسان
به دلیل مدول پایین و ساختار نرم، هر جسم نوکتیز میتواند PVC را سوراخ کند. این سوراخها نقطه نفوذ آلودگی و رطوبت میشوند، که در داروسازی غیرقابل قبول است.
عدم تحمل بارهای سنگین و لیفتراک در کفپوش رولی
کفپوش رولی رفتار الاستومری ندارد و از سوی دیگر، سختی و ضخامت کافی برای توزیع نیرو ندارد. بنابراین بار نقطهای چرخ فلزی یا لیفتراک باعث پارگی، فرورفتگی دائمی و ترکخوردگی میشود.
دشواری ترمیم
PVC امکان ترمیم نقطهای مؤثر ندارد. دلیل آن تفاوت بافت و رنگ برش جدید با بخش قدیمی و همچنین ایجاد درزهای تازه است که ریسک آلودگی را بالا میبرد. در فضاهای GMP، این موضوع یک نقیصه جدی است.
مشکل در کُوینگ و گوشهها
کفپوش PVC در شعاعهای تند قابلیت فرمپذیری محدود دارد و در گوشهها تنش داخلی ایجاد میکند. جوش گوشهها نیز همیشه یک Weak Point است و اولین نقطهای است که باز میشود.
ریزش ذرات (Particle Shedding)
برخی فرمولاسیونهای PVC با گذشت زمان دچار جداشدن فیلرهای معدنی سطحی میشوند، مخصوصاً وقتی سطح خشدار باشد. این موضوع در کلینرومها بهطور کامل رد میشود.
جذب لکه و تغییر رنگ
پلاستیسایزرها و افزودنیهای PVC با UV و مواد شیمیایی واکنش میدهند و پیری پلیمر باعث زردی، کدری و لکههای پایدار میشود. واکنش با مواد اکسیدکننده نیز متداول است.
پایداری ابعادی پایین کفپوش رولی
کفپوش رولی ضریب انبساط حرارتی بالایی دارد. تغییرات رطوبت و دما باعث بازشدن درزها، موجدار شدن و ایجاد شکمدادگی میشود. برای محیطهای با دمای کنترلشده پایدار نیست.
ایجاد بوی نامطلوب (VOC)
پلاستیسایزرهای ارزانقیمت میتوانند در دماهای بالاتر از حد معمول آزاد شوند و بوی نامطبوع ایجاد کنند. در بیمارستانها و فضاهای دارویی، آزادسازی VOC یک عامل مردود است.
اشتغالپذیری و دود سمی
کفپوش PVC در آتشسوزی HCl (گاز کلرید هیدروژن) آزاد میکند که خورنده و سمی است. بسیاری از استانداردهای ایمنی در مراکز درمانی برای این ماده محدودیت دارند.
محدودیت در کلینروم
به دلیل درزهای زیاد، رفتار تبعیتی، ریزش ذرات و مقاومت مکانیکی پایین، PVC در کلاسهای حساس کلینروم (ISO 5–7) معمولاً رد میشود.
عدم تطابق کامل با الزامات GMP
GMP تأکید دارد که کف باید بدون درز، غیرجاذب، قابل شستشو، مقاوم به مواد شیمیایی، بدون ترک و بدون تولید ذرات باشد. PVC تنها بخشی از این موارد را تأمین میکند.
عمر مفید کوتاهتر
پیری کفپوش رولی، تخریب شیمیایی، خراشپذیری و ضعف مکانیکی باعث میشود عمر مفید آن ۳–۷ سال باشد، در حالی که سیستمهای رزینی یکپارچه ۱۰–۱۵ سال کارکرد پایدار دارند.
محدودیت جدی در شیبسازی و خروج آب
به دلیل سختی و رفتار برگشتپذیر، کفپوش پی وی سی روی شیب ملایم کفشور دچار جمعشدگی و بازشدن درز میشود. این نقطهها سریع آلوده شده و در محیطهای شستوشوی مکرر قابل قبول نیستند.
جایگزین مناسب برای کفپوش های رولی PVC
با توجه به محدودیتهای کفپوش رولی PVC در فضاهای حساس، بساپلیمر سه محصول جدید و پیشرفته معرفی کرده است: دوراکلین، فلکسیکلین و فارمادور. این کفپوشهای رزینی یکپارچه، بدون درز، ضدخراش، ترکناپذیر و مقاوم در برابر مواد شیمیایی هستند و طول عمر بالا و عملکردی کاملاً مطمئن ارائه میدهند.
| معیار مقایسه | کفپوش اپوکسی | کفپوش PVC (رولی/تایل) | ® DURACLEAN | ® FLEXICLEAN |
|---|---|---|---|---|
| بدون درز و آببند کامل | کاملاً بدون درز و قابل اجرا روی تمام فضا | درز بین رولها یا تایلها وجود دارد | کاملاً بدون درز و حذف زوایا درجه یا اتصال به دیوار | کاملاً بدون درز و حذف زوایا درجه یا اتصال به دیوار |
| مقاومت شیمیایی (مواد ضدعفونی، اسید، الکل) | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| مقاومت مکانیکی (سایش، ضربه، فشار چرخ تخت و برانکارد) | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
| ضدباکتری و بهداشت سطحی | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| مقاومت در برابر سرخوردگی | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| طول عمر مفید | ۵ تا ۷ سال | ۵ تا ۷ سال | ۱۰ تا ۱۵ سال | ۱۰ تا ۱۵ سال |
| عدم نیاز به چسب در نصب | بدون نیاز به چسب؛ پیوند شیمیایی مستقیم با بستر | کاملاً وابسته به چسب و زیرسازی دقیق | بدون نیاز به چسب؛ پیوند شیمیایی مستقیم با بستر | بدون نیاز به چسب؛ پیوند شیمیایی مستقیم با بستر |
| مقاومت در برابر حرارت و رطوبت | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| دوام رنگ و ظاهر در طول زمان | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| سازگاری با اتاق تمیز (Clean Room) | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| قابلیت پولیش خوری و پرداخت سطحی | ـ | ـ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |